Baza wiedzy

Autyzm to całościowe zaburzenie rozwojowe o podłożu neurologicznym, cechujące się deficytami w rozwoju umiejętności społecznych, zaburzonym rozwojem mowy oraz występowaniem sztywnych wzorców zachowań i wielorakich zachowań o charakterze stymulacyjnym, które ujawniają się w ciągu pierwszych trzech lat życia dziecka. Autyzm powoduje niepełnosprawność, która obejmuje wszystkie sfery funkcjonowania intelektualnego i społecznego człowieka.

Zaburzenia zachowań społecznych uwidaczniają się poprzez:

  • nieumiejętność patrzenia na osoby, czyli nawiązywania kontaktu wzrokowego w interakcjach społecznych
  • brak reakcji na wołanie po imieniu
  • nieumiejętność odpowiadania uśmiechem na uśmiech
  • nieumiejętność tworzenia tzw. wspólnego pola uwagi, tj. brak zachowań polegających na podążaniu wzrokiem za palcem osoby wskazującej na pojawiające się nowe, ciekawe obiekty i zdarzenia oraz brak dzielenia się uwagą poprzez wskazywanie, przynoszenie, dopytywanie się o przedmioty, które wzbudziły zainteresowanie dziecka (np. nawet jeśli dziecko lubi spędzać czas na układaniu konstrukcji z klocków to po ich ułożeniu nie pochwali się swoją budowlą, nie przyniesie jej pokazać osobom sobie bliskim)
  • brak rozumienia reguł życia społecznego (np. często występujący brak umiejętności czekania)
  • nieumiejętność odczytywania sygnałów dotyczących emocji i uczuć innych osób, np. nie reagowanie na smutek bliskich osób, nieumiejętność pocieszania i nie szukanie pocieszenia, gdy sytuacja tego wymaga
  • brak umiejętności generalizowania polegający na tym, że wyuczone umiejętności dzieci z autyzmem nie potrafią wykorzystywać w innym miejscu, w obecności innych osób oraz przedmiotów niezbędnych do wykonania zadania, które choć podobne (spełniają tę samą funkcję), zwykle nie są identyczne
  • nieumiejętność zabaw z rówieśnikami
  • brak naśladowania spontanicznego rodziców w ich codziennych aktywnościach

Zaburzenia w obrębie komunikacji uwidaczniają się poprzez:

  • często opóźniony lub brak rozwoju mowy (u około 50-70% dzieci),
  • trudności z rozumieniem prostych oraz bardziej złożonych wypowiedzi,
  • w przypadku dzieci mówiących występowanie mowy echolalicznej lub idiosynkratycznej,
  • braki w mowie nie są kompensowane przez zachowania werbalne: gesty, mimikę, postawę ciała
  • jeżeli dzieci potrafią mówić to bardzo rzadko inicjują konwersację, zadają pytania, czy komentują wydarzenia lub wypowiedzi innych osób. Najchętniej odpowiadają na pytania lub formułują prośby. Nie obserwuje się potakiwania lub uśmiechania się aby podtrzymać komunikację
  • specyficzny sposób mówienia (zaburzoną prozodię mowy), często mówienie monotonnym, niezmiennym tonem lub wypowiadanie konkretnego zdania z identyczną intonacją
  • odwracanie zaimków osobowych, mówienie o sobie w 3 os. l. poj., np.: „Marek chce jeść” lub „On chce jeść”.

Zaburzenia w obrębie zachowań rutynowych i stereotypowych uwidaczniają się poprzez:

  • występowanie zachowań wskazujących na fascynację obracającymi się przedmiotami (przejawiające się długotrwałym wpatrywaniem się w skrzydła wiatraczków lub wentylator, w wirującą pralkę, ale także wprawianie w ruch obrotowy talerzy, kółek od zabawkowych samochodów, butelek, klocków); często dzieci z autyzmem stają się specjalistami we wprawianiu w ruch obrotowy wielu różnorodnych przedmiotów
  • domaganie się niezmienności otoczenia, które często prowadzi do pojawiających się zachowań agreswynych lub złości, gdy w domu dzieci z autyzmem pojawią się nowe przedmioty (w tym meble), albo ktoś ustawi w innym porządku lub miejscu książki, zabawki, inne przedmioty. Niektóre dzieci z autyzmem są w stanie dostrzec zmianę w swoim otoczeniu polegającą na przesunięciu kwiatka doniczkowego stojącego na parapecie nawet o kilka centymetrów
  • zachowania rytualistyczne przejawiające się np. w tym, że dziecko domaga się chodzenia zawsze tymi samymi trasami, używania zawsze tych samych naczyń w trakcie posiłków, noszenia tylko pewnych ubrań, dotykania klamek przy każdorazowym przejściu obok drzwi, albo wielokrotnego zadawania tych samych pytań, nawet wtedy, gdy odpowiedź jest mu doskonale znana
  • ograniczoną i często schematyczną zabawę polegającą przykładowo na ustawianiu w szeregi klocków, samochodów lub innych przedmiotów (butów, rolek papieru toaletowego, książek, …) oraz brak zabawy w udawanie i polegającej na wcielaniu się w różnorodne role (np. nieumiejętność zabawy w policjantów szukających złodziei samochodów)
  • liczne i bardzo różnorodne zachowania steretotypowe polegające na powtarzaniu tych samych zachowań, które wydają się nie mieć innych funkcji, jak dostarczanie dziecku z autyzmem swoistej przyjemności, przyjemnych doznań płynących z ciała. Mogą to być takie zachowania, jak: rytmiczne kołysanie całego ciała, podskakiwanie, machanie rączkami, bieganie lub chodzenie w kółko, tzw. „paluszkowanie” w okolicach oczu, wokalizowanie tych samych dźwięków, chodzenie na palcach.